سلام و درود
چشمها نقش مهمی در رشد و پرورش کودکان دارند و مهارتهای دیداری بخش مهمی از مهارتهایی هستند که کودک باید در طول فرآیند رشد و تکامل خود آنها را یاد بگیرد و سپس تقویت کند. مهارتهای دیداری به چند بخش تقسیم میشوند که هرکدام از آنها میتواند به توسعهی کلی این مهارت بیانجامد. البته به خاطر داشته باشید که برای تقویت مهارت دیداری کودکان، باید به روی هر بخش به صورت مجزا کار کرد.
مهارت دیداری در واقع مهارتی است که عضو اصلی آن چشم است. به دلیل گستردگی فعالیتهای چشم و قابلیتهای فراوانی که دارد، این مهارت به 4 دسته گوناگون تقسیم میشود که این دستهها عبارتند از:
- حافظه دیداری
- توجه دیداری
- تمیز دیداری
- توالی دیداری
1.حافظه دیداری
حافظه دیداری برای کودکان بسیار مهم است. کودکانی که در این مهارت با مشکل مواجه میشوند، معمولا بعد از ورود به مدرسه در دروس مختلفی با مشکل مواجه میشوند. حافظه فقط به دیدار ختم نمیشود و حافظهی شنیداری هم بخشی از امور حافظه را تشکیل میدهد.
اما به دلیل اینکه حافظه دیداری از حافظهی شنوایی و کلا بینایی از شنوایی اهمیت بیشتری دارد، نباید آن را نادیده بگیرید. باید با کودکان خود تمرین کنید تا در نهایت حافظهی دیداری فرزندتان را بهبود دهید. برای تقویت حافظهی دیداری میتوانید بازیهای زیر را انجام دهید.
- دو تصویر به کودک خود نشان دهید و سپس آن را مخفی کنید. از کودک خود بخواهید تمام جزئیاتی که از تصاویر به خاطر میآورد را بیان کند. بعد از اینکه جزئیات را گفت، دوباره تصاویر را به او نشان دهید و مواردی که فراموش کرده بود را به او یادآور شوید. سپس دوباره تصاویر را مخفی کنید. این فرآیند را تکرار کنید تا کودکتان تمامی جزئیات مورد نظر شما از تصاویر را به خاطر بیاورد.
- تعدادی از اسباببازیهای کودک را طبق چینشی خاص در مقابل چشمان او بچینید. بعد از کودک بخواهید تا چشمان خود را ببندد و ترتیب را به هم بریزید. در نهایت از کودک بخواهید که چشمان خود را باز کند و طبق ترتیب قبلی اسباببازیها را بچیند.
- زمانی که از بیرون به منزل میآیید، از کودک خود سوال کنید که در طول مدتی که بیرون بودید چه چیزهایی دیده است؟ این کار باعث میشود تا کودک تمامی مواردی که با چشم خود دیده است را به خاطر بیاورد.
همچنین برای مشاهدهی بازیهای بیشتر میتوانید به مقاله حافظه دیداری مراجعه کنید.
2. توجه دیداری
توجه نقش مکملکنندهی تمرکز را دارد، اما برای تقویت توجه و تمرکز باید به صورت جداگانه روی آنها کار کرد. توجه دیداری انواع مختلفی دارد، میتواند مداوم باشد، مثل کودکانی که قدرت تمرکز روی یک مسئله را برای چندین دقیقه به صورت مداوم دارند، یا انتخابی باشد، مثل کودکانی که قدرت این را دارند که افکار و عوامل مزاحم را نادیده بگیرند یا از انواع دیگر توجه مثل توجه متمرکز، توجه متناوب و توجه تقسیمشده باشد. برای تقویت توجه دیداری، در انواع مختلفی که گفته شد، بازیهای زیر مناسب هستند:
- بازیهای فکری که ذهن کودک را به کار میگیرد و برای بازی کردن آن نیاز به توجه و تمرکز بیشتری دارند، مثل شطرنج میتواند به خوبی توجه دیداری کودکان را درگیر کرده و آن را بهبود ببخشد.
- پازلها، جورچینها، سودوکو و بازیهایی از این دست نیازمند دقت و تمرکز و البته توجه هستند. بازیهای این چنینی ممکن است در ابتدا برای کودکی که در این مهارت ضعف دارد، سخت باشد، پس در ابتدای راه هیچ اشکالی ندارد که در برخی موارد که کودک با مشکل مواجه شد، کمک او بیایید و بخشی از پازل را حل کنید.
- بازیهایی که در آن باید اختلاف بین تصاویر را پیدا کنند یا باید از بین وسایل و اجسام مختلف، چند شی خاص را پیدا کنند هم میتواند تاثیر بسیار زیادی در تقویت توجه دیداری کودکان داشته باشد.
- چیدن اشیا به ترتیب حروف الفبا یا چیدن لوازم مختلف به ترتیب اندازه و شماره میتواند به تقویت توجه کودکان کمک کند.
- یک تصویر را در مقابل کودک قرار دهید و از او بخواهید که مشابه آن را نقاشی کند.
3. تمیز دیداری
تمیز دیداری جزو مهارتهای دیداری است که کمتر به آن توجه میشود. اما برای کودکان مخصوصا بعد از سن مدرسه بسیار مهم و ضروری است. تمیز دیداری یا تشخیص دیداری به معنای توانایی متوجه شدن تفاوتهای بین دو چیز است.
اگر کودک در این توانایی ضعیف باشد، ممکن است حروف را جا به جا بنویسد یا مثلا به جای حرف «ت» حرف «ب» را بنویسد. همچنین لغاتی مثل «زور» و «روز» را که حروف مشابهی دارند هم اشتباه مینویسند. برای بهبود تمیز دیداری میتوانید تمارین زیر را انجام دهید:
- حروفی که باهم مشابه هستند و ممکن است اشتباه بگیرد را به صورت جداگانه و مجزا بنویسید و از او بخواهید که بشمارد در متن مورد نظر چندتا از این حرف وجود دارد. این تمرین به کودک کمک میکند تا یک چیز را از محیط مشابه پیرامون او تشخیص دهد.
- بازی دیگری که میتوان انجام داد، این است که تصویری که برای کودک آشناست را طوری به کودک نشان دهید که به صورت کامل مشخص نباشد. حالا از او بخواهید که تصویر کامل را حدس بزند.
- برای بهبود توجه دیداری چند بازی نام بردیم که برای تمیز دیداری هم مناسب هستند. مثل بازی پیدا کردن اختلاف تصاویر یا پیدا کردن اشیا در میان اجسام گوناگون و مختلف.
4. توالی دیداری
ضعف در توالی دیداری در واقع به این معناست که کودک نمیتواند ترتیب اعداد، حروف، کلمات و خیلی از موارد دیگر را رعایت کند. مثلا در شمارش اعداد، اعداد را پشت سرهم نمیتواند بگوید و فقط اعدادی که در ذهنش میآیند را میگوید. ضعف در توالی دیداری علاوه بر ریاضی و درست نشمردن اعداد، میتواند در املا هم تاثیرگذار باشد و حروف در کلمات را درست ننویسد.
برای بهبود این بخش از مهارتهای دیداری میتوانید بازیهای زیر را انجام دهید:
- جلوی کودک خود بایستید و از او بخواهید که حرکاتی که شما انجام میدهید را بعد از شما تکرار کند. مثلا دست راست خود را بالا بیاورید، سپس دست چپ خود را روی سرتان بگذارید و بعد دوباره دست چپ را تکان دهید و اینبار روی پای خود قرار دهید. بعد از انجام حرکات خود از کودک بخواهید که آنها را تکرار کند. این تمرین باعث تقویت توالی دیداری در او میشود.
- اعداد را پشت سرهم بنویسید و از او بخواهید که به ترتیب آنها را نام ببرد.
- استفاده از شعرهای موزیکال هم نوع دیگری است که میتوانید شمارش و توالی را تقویت کنید.
- همچنین میتوانید بازیهای حافظه دیداری را بدین شکل که بعد از به خاطر سپردن، به ترتیب به شما جواب دهد، بهینهتر و البته سختتر کنید.