مخترع شو، خلاق شو
هنگامی که شما خلاقیت و حل مسئله را در کودکتان تشویق میکنید، در او مهارت انجام کارها را پرورش میدهید. وقتی خانوادهای به خانه جدید اسباب کشی کردند، دو فرزند خانواده، محمد ۹ ساله و عاطفه ۴ ساله، با علاقه، جعبه های اسباب جدید را به حیاط پشتی بردند. جعبه ها، توجه دو نفر از کودکان همسایه را به خود جلب کرد. هر چهار کودک مشتاقانه به بازی با جعبه ها مشغول شدند. هنگامی که مادر خانواده از آنها پرسید: میخواهید با این جعبه ها چه کار کنید؟ دریچه سد باز شد و ایده ها فوران کردند: محمد گفت: “ما میتوانیم به عنوان طبل از این جعبه ها استفاده کنیم. “عاطفه گفت: “بیایید بپریم توی جعبه ها بعد بپریم بیرون” جواد گفت:”بیابید از آنها برای حیوان هایمان خانه درست کنیم.” زهرا گفت: “چرا با این جعبه ها قلعهایی برای بازیمان نسازیم؟”
همان طور که می بینید، کودکان راههای گوناگونی برای حل مسئله ای واحد پیشنهاد کردند. زاویه دید ویژه و منحصر به فرد هر کودکی در فرآیند اختراع، شگفت انگیز است. در واقع، آنچه کودک اختراع میکند، دریچه ای است به علایق و فرآیند تفکر ژرفتر او. هنگامی که کودکتان اختراع احمقانه و عجیب خود را که از مواد بازیافتی ساخته است، به خانه می آورد، این موضوع را به یاد داشته باشید آنچه او میسازد، دستاورد فکر کردن و تجربه کردن است، اگر چه اثری هنری یا وسیله ای علمی نباشد. ساختن، به انواع گوناگون تفکر
نیاز دارد، ساختن به توانایی نیاز دارد که کودکان به طور طبیعی آن را دارند. خلاقیت و تخیل
تفکر خلاق یک مهارت مهم در زندگی است که برای انجام هر کاری ضرورت دارد، به ویژه حل مسئله. اختراع کردن یک چیز، به منزله حل یک مسئله است.
به خاطر سپردن اطلاعاتی مانند حروف و اعداد لازم است، اما آنچه کودک را به تفکر وامی دارد، تنها اطلاعات نیست. توانایی بهره گیری از اطلاعات به روش های نو و خلاق است که کودک را متفکر بار می آورد. بسیار اهمیت دارد که کودکتان آگاه شود که با داده هایی که دارد میتواند چه کارهایی انجام دهد. او باید بداند که چگونه از آنچه در دسترس دارد، برای اختراع چیزی که نیاز دارد، استفاده کند. فرآیند اختراع، کودک شما را به تفکر انتقادی و دو نوع تفکر خلاق، تفکر سیال و تفکر منعطف وا میدارد.
تفکر انتقادی توانایی است که بر پایه آن، یک ایده یا مشکل در ذهن به بخشهای جداگانه تقسیم میشود. جدا کردن، مقایسه، شباهتها و تفاوتها، گروه بندی مهارتهای تفکر انتقادی است که کودکان به طور معمول از آنها استفاده می کنند. برای نمونه، هنگامی که از او می خواهید قطعه هایی با اندازه مختلف را برای ساختن پلی مقاوم با هم مقایسه کند، مهارتهای تفکر انتقادی خود را به کار می گیرد.
تفکر سیال به معنای توانایی اجرای ایده هاست و هنگامی در عمل تحقق می یابد که کودک شما به طور عملی با ابزار فیزیکی یا ذهنی کار می کند. فکر کردن درباره همه مسیرهایی که میتواند برای رفتن به مدرسه انتخاب کند، یا نام بردن همه چیزهایی که آبی رنگ هستند، مثالی از این نوع تفکر است.
تفکر منعطف توانایی در نظر گرفتن امکانات گوناگون یا دیدن موضوع یا موقعیت از زاویه های گوناگون است. خردسالان از این توانایی به میزان بالا برخوردارند. هنگامی که از گلدان به جای کلاه و از قاشق به عنوان میکروفون استفاده می کنند یا وقتی که درباره دلایل ناراحتی کودکی در تصویر کتاب داستانشان می اندیشند، از این توانایی خود بهره می گیرند.
چگونه کودک شما چیزی را اختراع می کند ؟
هنگامی که کودکتان یک کشف جدید می کند، به او نگاه کنید و گوش فرا دهید. به این ترتیب، درباره او به چیزهای مهمی پی خواهید برد. گروهی از کودکان به طور کاملاً طبقه بندی شده، اندازه و شکل قطعات را خواهند آموخت و گروهی دیگر به شکل ناگهانی و در یک بازی نمایشی به این دانش دست خواهند یافت. همه کودکان، علاقه و مهارتهای تفکر خلاق و انتقادی را هنگام اختراع کردن نشان خواهند داد.
دکتر هاوارد گاردنر، استاد دانشگاه هاروارد، که تئوری هوش چندگانه را ارائه کرده است، هوش را این گونه تعریف میکند: “ظرفیت حل مشکلات یا ساختن چیزهایی که در یک فرهنگ، ارزشمند است“. فعالیتهایی که در فرآیند اختراع انجام می گیرند، یکی از بهترین راههای فراهم آوردن فرصت برای استفاده از هوش منحصر به فرد کودک شماست.
جالب است بدانید که بیشتر وقتها دخترها و پسرها رویکردهای متفاوتی به اختراع کردن دارند. در حالی که پسرها به فعالیتهای فیزیکی تمایل دارند یا علاقه مند به ساختن چیزهای بزرگ و نمایشی هستند، دخترها آرامش و تمرکز را ترجیح میدهند. آنها اغلب در ساخته هایشان به جزئیات توجه می کنند و هنگام ساختن، بیشتر به مشارکت توجه دارند.
هنگام بحث با کودک خود، دقت کنید، نظریه هایی مانند این که پسرها سازنده هستند و دخترها تنها دستیار، ممکن است به تبعیض جنسیتی تعبیر شود. از این نظریه ها به عنوان فرصتی برای بحث یا خواندن کتابهایی درباره مردان و زنان مخترع و اندیشمند استفاده کنید.
پشتیبانی از نوآوری کودک
نخستین گام برای برانگیختن قوه ابتکار کودکتان، در دسترس قرار دادن مقدار زیادی مواد و ابزار جالب توجه است. او در این مرحله، پیوسته به توجه، پرسشهای خوب و گفت و گو برای توصیف ایده های جدید خود نیاز دارد. شما در طول فعالیتهای ابتکاری کودکتان نقش چندگانه دارید. به عنوان مراقب، مهم است که مشاهده کنید، گوش بدهید و ایده اولیه کودک را با مواد ابتکاری پی بگیرید و ادامه دهید. خردسالان اغلب ایده های متفاوت و بهتری برای استفاده از ابزار و انجام کارها دارند. به عنوان پشتیبان، با تشویق تلاشهای کودکتان، از او پشتیبانی می کنید. هنگامی که او در حال اجرای ایدهاش است، بگویید: “وای ببین چند راه مختلف برای استفاده از این جعبه ها پیدا کردی. گذاشتن جعبه کوچکتر بالای بقیه، فکر خوبی بود، چون نمی افتد.”
میتوانید با پرسشهای برانگیزاننده، برای او نقش تسهیل گر داشته باشید. پرسشهای درست و مناسب، کودک شما را به راههای جدید تفکر راهنمایی می کنند. سؤالهای باز – پرسشهایی که تنها پاسخ بله یا خیر نداشته باشند، کودک را به تفکر خلاق و حل مسئله فرا می خوانند. پرسشهایی مانند:
- درباره این چه فکر میکنی؟
- بهتر است بعد از این چکار کنیم؟
- با این جعبه تخم مرغ یا کاغذ توالت یا کیسه و … چه کارهایی میشود انجام داد؟
- چگونه میتوانیم این را بهتر کنیم؟
- چه اتفاقی می افتد اگر…؟
کودک شما همیشه به شما نگاه می کند. برای همین مهم است که نقش یک الگو را برای او داشته باشید. هنگامی که او شما را در حال یافتن و آفریدن راه حل های خلاق و ابتکاری می یابد، نمونه های ارزشمندی از تفکر خلاق را در زندگی می بیند. یک راه برای کمک به دیدن این فرآیند، بازگو کردن مرحله های آن در زمانی است که خودتان دارید این فرآیند را انجام میدهید. برای نمونه، میتوانید بگویید: “من یک مشکل جالب دارم. حوصله ما از چاپ دستی سر رفته است. فکر میکنی چه کار دیگری میتوانیم با استفاده از رنگ انجام بدهیم؟”
وقتی شما این گونه رفتار میکنید و واژه هایی مانند “فکر کردن، مسئله و گمان کردن “را به کار میبرید و بر آنها تاکید می کنید، کودکان نیز از این واژه ها برای توصیف روند تفکر خلاق خود استفاده خواهند کرد.
زمان و فضا سازی برای ابتکار
زمان برای کشف و اختراع بسیار اساسی است. خردسالان، شایسته آن چیزی هستند که یونانیان باستان آن را زمان مقدس یا محافظت شده و فضایی برای انجام کارهای مهم و متفکرانه، می نامیدند. هنگامی که کودک شما برای فکر کردن و اصلاح ایده هایش زمان داشته باشد، همه چیزهایی که یاد گرفته است میتوانند به تحقق معنادار مهارتها و دانسته هایش کمک کنند. مهم است جای امنی پر از مواد جالب توجه پیرامون کودک فراهم کنید. دختر ۴ ساله ای که با قوطی خالی فیلم، فنجانهای دسر، نوار کاست و کاغذ، بازی میکرد، با این مواد دهکده ای در جزیره منطقه گرمسیری ساخت. به جای تمرکز بر موضوع ویژه ای فضای مناسبی برای اختراع، کودک شما را به استفاده همزمان از بسیاری از مهارتهای اساسی به روشی خلاق تشویق می کند. حسن کار اینجاست که شما نیازی ندارید مواد گران قیمت یا فضایی اضافی برای این کار در نظر بگیرید. تنها چیدن چند ابزار جالب روی میز یا گوشهای کوچک و افزودن گاه به گاه چیزهای نو کافی است.
میتوانید با “جعبه اختراعات” که در هر زمانی میشود از آن استفاده کرد، کار را آغاز کنید. سپس در صورت نیاز به فضا برای چیزی دیگر، آن را دور بیندازید. مواد را همواره تغییر دهید تا کودکتان همیشه چیزهای جدیدی برای استفاده در اختراع خود داشته باشد. میتوانید ابزار نقاشی و دیگر هنرها مانند قیچی مناسب کودک، چسب مایع، نوارچسب، رنگهای لعابی، روبان، ماژیک، مداد شمعی و خرده ریز در دسترسش قرار دهید. نوار چسبهای رنگی هم برای چسباندن و مقاوم کردن سازه ها بسیار مناسب اند و استفاده از آنها برای کودکان راحتتر است. همچنین مقوا و مواد بازیافتی طبقه بندی شده در جعبه های کوچک.
ایجاد انگیزه برای اختراع در خانه
یکی از جنبه های لذت بخش طرح ایده ها، ایجاد امکان تجربه همکاری و هیجان انگیز بودن آن برای کودکان و والدین است. کودکان، بیشتر به چیزهایی فکر می کنند که به ذهن بزرگسالان نمیرسد، مانند درست کردن
دود کش با رول کاغذ توالت برای خانه پرنده ها یا درست کردن کلاه با مقوا و روبان. آنها به این ترتیب نه تنها از مهارتهای تفکر خلاقانه و انتقادی استفاده می کنند، بلکه به مهارتهای اجتماعی و تجربه کارهای گروهی
دست می یابند. هنگامی که کودکان با دوستانشان برای بازی گرد هم می آیند یا وقتی بی کار هستند، آن ها را کنار جعبه اختراعات ببرید یا این امکانات را برایش فراهم کنید: جعبه ای از هدیه های کوچک تهیه کنید. کودکان، شگفتی یافتن گنج را دوست دارند. کیسهای کاغذی یا پارچه ای را با چیزهای قدیمی و دور انداختنی هیجان انگیز پر کنید. در این بسته، دست کم چیزی شبیه سینی بگذارید تا کودکان بتوانند از آن به عنوان زیر بنای اختراعشان استفاده کنند. از کودکتان بپرسید:” با اینهایی که در کیسه هستند، میتوانی چه چیزهایی درست کنی؟” از مواد طبیعی استفاده کنید. کودک شما میتواند چه کارهایی با گلهای آفتاب گردان، میوه های کاج، گلهای خشک شده انجام دهد؟
جدا سازی: اختراع و نوآوری، تنها ساختن و به هم وصل کردن نیست، بلکه میتواند شامل جدا کردن چیزها و تکه تکه کردن آنها هم باشد. دستگاههای مکانیکی دور انداختنی مانند تلفنها، رادیو و تلفنهای همراه قدیمی را در دسترس او قرار دهید تا آنها را کشف کند.
بازی با سایه
موادی را که نور را بازتاب میدهند، مانند آینه های نشکن، فویل آلومینیم، جواهرات بدلی براق، چراغ قوه و عینک آفتابی فراهم کنید. با پرسش “از چند راه؟” او را دعوت کنید کشف کند “از چند راه” میتواند از وسیله ای مانند بشقاب، قرقره، کیسه، حلقه های پلاستیکی یا جعبه تخم مرغ استفاده کند. با کاغذ بازی کنید. کاغذها به شکلها و بافتهای گوناگونی در می آیند.انواع گوناگونی از فرآورده های کاغذی مانند بشقاب، پاکت، فنجان، جعبه های کوچک، کارتهای تبریک و خرده کاغذهای دیواری جمع کنید. کودک شما هر روز به شیوه خودش نوآوری میکند. این کار برای او درست مانند نفس کشیدن، طبیعی است. با پشتیبانی از قوه ابتکار ذاتی کودک، او را برای استفاده نوآورانه از دانشی که دارد و به دست خواهد آورد، تشویق کنید. همان گونه که آلبرت انیشتین میگوید: “تخیل بسیار مهمتر از دانش است. دانش برای همه ما که می دانیم و درک میکنیم، محدود شده است، در حالی که تخیل شامل همه جهان میشود و همه آن چه دانسته و درک خواهد شد. زیرا، دانش محدود است به آن چه اکنون می دانیم و می فهمیم، اما تخیل فراتر از زمان و مکان حرکت میکند.”